خاک کوبیده جزء مصالح ساختمانی هوشمند می باشد که در اجرای دیوار و کف ساختمان به کار برده می شود. از ویژگی های آن می توان به قابلیت جذب نور خوشید در روز و آزاد کردن گرما در شب اشاره کرد. خاک کوبیده از مصالح خام مانند خاک، گچ، آهک یا شن که مصالح بومی و در دسترس تری هستند، تشکیل شده است. از آنجایی که این مصالح به وفور در طبیعت وجود دارند، استفاده از آنها موجب می شود بنا با سرعت بالاتری ساخته شود. همچنین ساخت بنا با این محصول، روشی باستانی در ساخت و ساز می باشد که برای کسانی که می خواهند ساختمان سازی طبیعی انجام دهند مناسب می باشد.
یکی از مکان هایی که از این مصالح برای ساخت و ساز استفاده شده است دیوار چین می باشد. زمانی که از خاک کوبیده برای اجرای دیوار استفاده شود، سازه ای مستحکم، مقاوم و دارای ذخیره ی حرارتی بالا ساخته می شود.
خاک کوبیده
یکی از روش های سنتی ساخت و ساز استفاده از خاک کوبیده برای اجرای دیوار می باشد. در ساختمان هایی که در اجرای فونداسیون آنها از خاک کوبیده استفاده شده است در آشور دیده شده اند و قدمت آنها به پنج هزار سال قبل از میلاد باز می گردد.
چندین سال گذشته این روش کمتر استفاده می شد، اما به تازگی در بسیاری از ساخت و سازها به کار گرفته می شود. در محیط داخلی ساختمان و طراحی نما از این مصالح استفاده می شود.
نحوه ی اجرا
در ساخت و سازهایی که از خاک کوبیده در آنها استفاده می شود، خاک مرطوب در قالب هایی که ضخامت ۱۵ سانتیمتر دارند ریخته می شود. نحوه ی ساخت دیوار با این خاک مشابه قالب بندی بتن می باشد؛ تفاوت آنها در این است که خاک کوبیده جایگزین بتن و ورقه های موقت جایگزین قالب بتن شده است. این قالب ها شامل دوصفحه هستند که با اتصالاتی به هم متصل شده اند. ابتدا ملات را بین ورقه ها می ریزند سپس با کوبش این لایه ها کم کم آنها را فشرده و متراکم می کنند. در مرحله ی بعدی پس از اینکه ملات خشک شد ورقه ها را برمی دارند.
روش سنتی استفاده از خاک کوبیده که با فشار وزن و نیروی کارگر و بدون ماشین اجرا می شود، همچنان در برخی کشورها به کار گرفته می شود. روش دیگری نیز برای استفاده از این خاک وجود دارد که از سیستم های قالب بندی الکتریکی و پتک های بادی استفاده می کنند. این روش که در کشورهای صنعتی بیشتر استفاده می شود، به نیروی کارگر بسیار کمتری نیاز دارد. در شهرهای واقع در جنوب غرب آمریکا و استرالیا این روش مکانیزه به کار برده می شود.
این خاک انقباض و ترک کمتری نسبت به روش هایی که خاک و گل مرطوب به کار گرفته می شود دارد. در نتیجه موجب بیشتر شدن مقاومت آن حتی نسبت به خشت می شود. برای اجرای این روش شرایط آب و هوایی و مصالح موجود در محیط تاثیرگذار است
قالب بندی
صفحه های قالب از کناره ها بواسطه‌ی اتصالاتی به هم وصل شده اند؛ پس از ریختن ملات و خشک شدن آن جای این اتصالات به شکل حفره روی دیوار باقی می ماند که باید پر شوند. برای اینکه این حفره ها وجود نداشته باشند قالب هایی که اتصالات باریکی دارد تولید شد و کمی بعد قالب هایی بدون اتصالات ساخته شد. این اقدام به این دلیل است که حفره ها موجب ضعیف شدن دیوار می شوند.
برای ساخت دیوار با این خاک از قالب های بتن هم می توان استفاده کرد اما موجب بالا رفتن بهای تمام شده آن می شود. در سال های اخیر برای مستحکم شدن دیوارهای ساخته شده از خاک کوبیده بخصوص دیوارهای باربر، تثبیت کننده هایی مثل سیمان به ملات خاک اضافه می کنند.
مزایای استفاده از خاک کوبیده
این روش، روشی سنتی است که به دلیل مزایای آن امروزه در ساخت و سازهای جدید هم به کار گرفته می شود. از مزیت‌های این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ساختمانی که با خاک کوبیده ساخته شود بنایی با معماری پایدار می باشد چون ساختمان دقیقا از دل بستر طبیعی خودش بیرون آمده است و در صورت آسیب قابلیت بازسازی سریع را دارد.
از مزایای این روش سرعت بخشیدن به ساخت و ساز و استفاده از نیروی کار بومی در اجرا می باشد. فشاری که در شکل سنتی این روش وجود دارد از نیروی خود کارگر و وزن کیسه های خاک کوبیده ناشی می شود. در نتیجه احتیاجی به ماشین آلات نیست و سرعت ساخت بالا می رود.
از مزایای دیگر استفاده از این خاک این است که روشی با صرفه‌ی اقتصادی و با هزینه ی پایین است. به این دلیل که مصالحی که در ساخت مورد نیاز است در منطقه وجود دارد و همچنین موجب کاهش هزینه‌ی حمل و نقل مصالح می شود.
به دلیل کاهش اثرات زیست محیطی، این روش سازگار با محیط زیست می باشد. چون مصالحی که در ساخت خاک کوبیده استفاده می شود مصالحی سازگار با طبیعت می باشند، ساختمان های ساخته شده با این روش نیز بناهایی سازگار با طبیعت هستند.
روش نگهداری
اگر سطح این نوع دیوارها آسیب ببیند، برای ترمیم در مقایسه با دیگر روش ها، نیرو و مصالح کمتری احتیاج دارد. اما در کل بهتر است که دیوار خاک کوبیده اندود نشود. در مرحله ای از ساخت که قالب ها باز می شوند، توصیه می شود یک ماله ی مرطوب روی سطح دیوار کشیده شود تا سطح آن صاف شود.
برای جلوگیری از ترک نخوردن روکش نما، باید زمان روکش و اندود کردن از قرنیز و دست اندازهای بلند استفاده شود.
