خانه های سنتی ایرانی

خانه های سنتی ایرانی :

خانه های سنتی ایران از گذشته زبانزد خاص و عام بوده، با طراحی منحصر به فرد خود علاوه بر ایجاد زیبایی و تنوع در عرصه معماری توانسته است که زیبایی غیر قابل وصفی را نیز در تمامی نقاط این کشور بوجود آورد.

خانه های سنتی  در این ایران، نقش خانه به‌عنوان یک سنبل مهم در معماری اصیل ایرانی آشکار می باشد.عناصر که دارای روش‌ها و تکنیک‌های مختلف ساخت و اجرا می‌باشند دارای ویژگی‌های متفاوتی بر اساس اقلیم و فرهنگ هر منطقه هستند. الگوهای استفاده شده در طراحی خانه‌های سنتی و ایرانی اصیل تحت تأثیر عوامل مختلفی ازجمله اقلیم، فرهنگ و … قرار دارد.

عوامل مختلفی در مانند فرهنگ و اجتماع در شکل گیری این خانه تاثیر بسزایی داشته اند. چیدمان فضایی و سلسله ‌مراتب، ایجاد هشتی (عدم اشرافیت به داخل منزل) در معماری داخلی و خارجی و استفاده از تزیینات متناسب بافرهنگ و هویت ایرانیان، این خانه‌ها را از همتایان معاصر خود که صرفاً تا حد پناهگاه محدودشده‌اند متمایز می سازد.

تزیینات بکاررفته در ساختمان از قبیل آجرکاری، گچ کاری، کاشی‌کاری و آینه‌کاری فقط چند نمونه از آن است که اصولا در خانه‌های سنتی ایرانی قابل مشاهده می باشد و همچنین با در نظر گرفتن  اقلیم، برخی از این عناصر تزئینی در محیط بیرونی سازه و سایر عناصر کم مقاومت که نمی‌توانند عوامل آب و هوایی را تحمل کنند، در طراحی داخلی خانه به کار گرفته‌ شده است.

پنج مورد از خانه های سنتی ایرانی :

۱. خانه طباطبایی :

خانه طباطبایی از جمله بناهای تاریخی آن زمان از اصالت معماری و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه و تزئینات مجلل و باشکوهی برخوردار می باشد. هشتی این خانه‌ی باشکوه پا می‌گذارید، نسیمی مطبوع و کوران هوا ایجاد می نماید. از راه پله پیش رویتان ۲۰ پله‌ای که پایین بروید، به حیاط زیبا و وسیع خانه می‌رسید. در ۲ سوی حوض بزرگ، ۶ باغچه هشت ضلعی پر از گل‌های زیبا، طراوت حیاط را صدچندان می‌کند.

در نزدیکی خانه تاریخی بروجردی و در جوار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امیر احمد واقع شده و به خاطر اینکه سنگ بنای این خانه را شخصی به نام «حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی» بنا نهاده، به خانه طباطبایی موسوم و مشهور شده است.
خانه طباطبایی‌ها شامل : ۳ بخش اندرونی بیرونی و بخش مخصوص خدمه است. مجموعه خانه تاریخی طباطبایی‌ها با ۴۷۰۰ مترمربع وسعت دارای ۴۰ اتاق، ۴ حیاط، ۴ سرداب (زیرزمین)، ۳ بادگیر و ۲ رشته قنات است. معماری خانه طباطبایی‌ها به شیوه معماری حجاب‌دار و گودال‌باغچه، متقارن و درون‌گرا است.

معماری گودال ‌باغچه یعنی باغچه‌ی خانه در گودی قرار گرفته است. این مجموعه بنا هم از نظر استحکام و مقابله با زلزله مقاوم می‌شود و هم آن که آبرسانی به بنا را تسهیل می‌کند؛ در ضمن از رطوبت بنا هم برای رشد گیاهان استفاده می‌شود. وقتی بنا در دل خاک باشد (یعنی به‌صورت گودال باغچه ساخته شود) خانه در عایق حرارتی هم قرار دارد

۲.خانه بروجردی ‌ها :

تزئینات به‌کاررفته در معماری هرگز از افراد مذهبی محیط پیرامون خود جدا نشده است. درنتیجه، یکی از نشانه‌های ورود به عرصه دینی و روانی یک جامعه، تزئیناتی بود که معنا و مفهوم خاص خود را بیان می‌کرد. ازآنجاکه بسیاری از ارزش‌های بادوام در معماری ایران درگذر زمان به فراموشی سپرده‌شده‌اند، احیای این مفاهیم می‌تواند گامی اساسی در اصلاح ساختارهای فعلی باشد. یکی از جنبه‌های نادیده گرفته‌شده در معماری ایرانی استفاده از تزیینات در فضاهای داخلی یک ساختمان است که معمولاً از اصول سنتی ساخت‌وساز ایرانی گرفته می‌شود.

یکی از وظایف طراحان داخلی مراجعه به سوابق این هنر در تاریخ ایران و استفاده از آموزه‌های آن در معماری معاصر است. بدیهی است اگر قوانین و اصول حاکم بر معماری داخلی اصیل ایرانی جایگزین دکوراسیون و تزئینات برگرفته از سایر کشورها شود، بخشی از فرهنگ و آداب‌ورسوم مردم این سرزمین احیا می‌شود.

در مجموعه عظیم تخت جمشید که برای ساخت‌وساز آن‌همه هنرمندان و کارگران ماهر به ایران آورده شدند، سنگ‌نگاری‌ها نقش مهمی در فضاهای داخلی دارند. علاوه بر شاهکارهای معماری، کاخ‌های عظیم هخامنشی در تخت جمشید و پاسارگاد ازنظر هنرهای تزئینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. سنگ‌نگاری‌های موجود در این کاخ‌ها با نهایت دقت و توجه انجام‌شده و کل نکات ظریف روی سنگ‌نوشته شده است. در کنار سنگ‌نگاری، از کاشی مینای یزد نیز در تزئین کاخ‌ها استفاده‌شده است.

۳.خانه آقازاده ابرکوه :

این خانه مشهور در دوره سلجوقیان ساخته شده است و استفاده از آجر در طول دوره رایج شد و اشکال هندسی متنوع آجری مورداستفاده قرار گرفت. آجرکاری و تزیینات استفاده شده در ساختمان با آجر در ایران در قرن پنجم هجری رایج شد. در کنار این تزئینات بسیار زیبای آجری، نشانه‌ها و نوشته‌های تزئینی با استفاده از آجر یکی از خواص معماری سلجوقی بود. شیشه‌های دوره اسلامی که مربوط به قرن اول هجری (قرن هفتم و هشتم میلادی) است نتیجه ادغام بین امپراطوری روم شرقی، پارتیا و ساسانی است.

۴. خانه عباسی :

خانه عباسی یک خانه بزرگ تاریخی سنتی است که در کاشان واقع شده است. این خانه در اواخر قرن ۱۸ ساخته شده و نمونه ای از معماری مسکونی کاشان است. گفته می شود که این خانه متعلق به یک روحانی معروف است و دارای شش حیاط است که متناسب با نیاز های مختلف خانواده ها ساخته شده است.

یکی از اتاق های آن دارای سقفی است که با تکه های آینه ای طراحی شده است تا در زیر درخشش شبانه نور شمع، جلوه ای از یک آسمان پرستاره به اتاق بخشد.

۵. خانه عامری :

خانه عامری یکی از معروف ترین خانه های ایرانی و مورد علاقه ترین خانه های کاشان است. خانه عامری در حدود ۹۰۰۰ متر مربع وسعت دارد. این خانه شامل ده ها اتاق، دو حمام و هفت حیاط با باغ ها و چشمه ها است. سازه اصلی آن آجر است و از گل و کاه در عایق بندی آن استفاده شده است. فضاهای داخلی با گچ بری و آینه کاری تزئین شده است.

خانه های تاریخی که در همان نزدیکی واقع شده اند، خانه عامری در اثر زلزله زدگی در قرن ۱۸ آسیب دیده بود و پس از آن در قرن ۱۹ دوباره ساخته شد.

۶. خانه لاری ها :

این ساختمان ۱۵۰ ساله یکی از بهترین خانه های دوره قاجار در یزد است. درهای سنتی ، شیشه های رنگ آمیزی شده ، طاقهای زیبا و راهروها آن را به عنوان یکی از بزرگترین خانه های شهر متمایز می کند. گچ بری های بسیار ظریف به همراه آینه کاری های باریک ایوان ها آن زیبایی آن را دو چندان کرده است.

۱۱ عنصر منحصر بفرد خانه های سنتی ایرانی:

زیبایی های خانه های سنتی ایرانی حد و مرزی ندارد، هنر و جزئیات و تزئینات مورد استفاده در این خانه های سنتی ایرانی نماد اصالت آن می باشد. از کوچکترین جزئیات گرفته تا بزرگ ترینشان. همه شان با دقت و سلیقه کنار هم چیده شده اند و معماری ایرانی را پدید آورده اند.

۱. پنجره های ارسی، قاب هایی زیبا برای معماری ایران :

ترکیب چوب و شیشه های رنگی باعث ایجاد پنجره های ارسی می گردد. ارسی هایی که حالا با گذشت زمان کمی به دست فراموشی سپرده شده اند، عبور پرتوهای نور از پنجره های ارسی زیبایی چشم نوازی خلق می نماید. از میان یکی از شیشه بیرون جهیده و رنگی زیبا بر خود گرفته اند، اوج زیبایی و ظرافت معماری ایرانی را با وجود پنجره ارسی در بنا قابل درک می سازد.

۲.حوض در معماری خانه های سنتی ایرانی :

حوض ها به عنوان سنبل آیینه های زنده ی در خانه های سنتی ایرانی یاد می شود. وجودشان به خانه مهر و لطافت می بخشد. دور تا دورشان را گلدان های شمعدانی می چینی، چند ماهی قرمز کوچک هم درون آن می اندازی و آسمان  را مهمان حیاط خود می کنی. حوض ها یکی از عنصر و المان های جدایی ناپذیر از معماری اصیل ایرانی در خانه های سنتی می باشند.

۳. ایوان در خانه های سنتی و معماری ایرانی :

ایوان ها به منشور نشست گاه هایی هستند که بیشتر در جداره بیرونی خانه ها بنا می شده اند.در ایوان های مرتفع خانه های ایرانی نشست و از زیبایی های معماری ایرانی را به تماشا نشست و لذت برد. ایوان ها جزو عنصر های جدایی ناپذیر معماری ایرانی هستند.

۴.سقف ها در معماری و خانه های سنتی ایرانی :

سقف در خانه های سنتی پر نقش و نگار می باشند که خوابیدن و خیره شدن به نقوش و زیبایی جزو نشانه های بارز خانه و معماری ایرانی است. سقف ها در معماری ایرانی دارای بیشترین تنوع در تزئینات هستند.

۵. هشتی ها، راهی برای ورود :

هشتی ها فضای مکثی می باشد که در نزدیکی درب ورودی خانه تعبیه می شدند و از کسانی که کمی غربه تر بودند در آنجا پذیرایی می کردن، میدانین که مهمان ها از جایگاه ویژه ای در فرهنگ ایرانی برخوردار هستند. با ایجاد هشتی ها هم از مهمان غریبه خود در خانه پذیرایی کرده اند و هم او را به داخل حریم خصوصی خود راه نداده اند.

۶. حیاط مرکزی در خانه های سنتی ایرانی :

خانه هایی که در اقلیم گرم و خشک و کویری ایران واقع شده اند در دل خود بهشت های کوچکی را جا داده اند به نام حیاط مرکزی. این حیاط ها زیبایی دو چندانی را بر خانه های این اقلیم بخشیده اند و باعث می شوند تا همیشه در خانه نشاط و شادی حاکم باشد.

۷.کوبه درب :

کوبه های قدیمی تاثیر بسزایی در لذت بردن از در زدن بوجود می آورد که غیر قابل وصف دارد. کوبه ها نشان دهنده ریز بینی مردم ایران دارد که حتی کوچکترین چیز ها را هم در معماری خود مد نظر قرار می دادند. بر روی درب های قدیمی دو نوع کوبه وجود داشت. یکی مخصوص خانم ها و یکی مخصوص آقایان که به واسطه کوفته شدن هر کدام از آن ها صاحب خانه مطلع می شد که چه کسی پشت در ایستاده است.

۸. بادگیر در خانه های سنتی :

بادگیرهای ایرانی در همه جای دنیا معروف و شناخته شده هستند، در باغ دولت آباد یزد می توانید بلندترین نمونه آن را مشاهده کنید. بادگیر ها را به ننوعی می توان نماد معماری ایران دانست. نمادی هنرمندانه برای معماری ایرانی.

۹. ایجاد زیبایی در دریچه فخر :

فخر و مدین ها شبکه هایی حصاری هستند که اغلب با آجر ساخته می شوند، و راهیی هستند تا بتوان با آن ها زیبایی های درونی یک بنا را نظاره گر شد. وقتی نور خورشید به آن ها می تابد می توانید شاهد بازی دل انگیز نور و سایه باشید که به زیبایی روی زمین نقش می بندد.